* Ολόκληρο το τεύχος 16-17
Η κρίση αναπαραγωγής των ταξικών σχέσεων ως θεωρητικό υπόδειγμα και ως ιστορική πραγματικότητα
Όπως είχαμε γράψει στο προηγούμενο τεύχος, η παγκόσμια οικονομική ύφεση και η χρηματοπιστωτική κρίση των τελευταίων ετών είναι οι πιο πρόσφατες μορφές εμφάνισης της διαρκούς κρίσης αναπαραγωγής του κεφαλαίου που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και δεν ξεπεράστηκε ποτέ οριστικά παρά τις βραχείες περιόδους οικονομικής άνθισης. «Στρεβλές» μορφές εμφάνισης θα έπρεπε να είχαμε προσθέσει, γιατί το κεφάλαιο δεν είναι ένα πράγμα που αυξάνεται ή μειώνεται αλλά μορφή κοινωνικών σχέσεων: αποτελεί την τρέχουσα ιστορική μορφή αντικειμενικότητας, ένα σύστημα διαμεσολαβήσεων ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο όπου η συγκρότηση του κόσμου φαίνεται να λαμβάνει χώρα πίσω από την πλάτη των υποκειμένων, τη στιγμή που αποτελεί δικό τους έργο. Μέσω της γενικευμένης εμπορευματικής ανταλλαγής, των χρηματικών σχέσεων, του έμφυλου-ιεραρχικού καταμερισμού της εργασίας και των εξουσιαστικών-εκμεταλλευτικών παραγωγικών σχέσεων υπό την ειδικά καπιταλιστική μορφή τους, της αλλοτρίωσης των εργατών από το περιεχόμενο, τα μέσα και το προϊόν της εργασίας τους και της επιταγής της «συσσώρευσης για χάρη της συσσώρευσης», η εργασία –«η ζωντανή φλόγα που δίνει μορφή στα πράγματα, η παροδικότητα και η χρονικότητά τους»– αντικειμενοποιείται και παγιώνεται στις ανταλλακτικές αναλογίες μεταξύ πραγμάτων. Μέσω της πειθάρχησης που επιβάλλουν οι «στοιχειωμένες» διαμεσολαβήσεις η εργασία παράγει και αναπαράγει τις συνθήκες και τις σχέσεις κυριάρχησής της: αυτός ο αντεστραμμένος κόσμος είναι η τρέχουσα μορφή της ταξικής κυριαρχίας. Επομένως όταν μιλάμε για κρίση αναπαραγωγής του κεφαλαίου αναφερόμαστε στην κρίση αναπαραγωγής των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων, δηλαδή των ταξικών σχέσεων εξουσίας όπως εκδηλώνονται σε κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής.
Για να γίνει αυτό περισσότερο κατανοητό, πρέπει να εξετάσουμε τη συνολική διαδικασία αναπαραγωγής του κεφαλαίου, δηλαδή την ενότητα της φάσης της παραγωγής του και της φάσης της κυκλοφορίας του, τις μορφές πολιτικής νομιμοποίησής του, τις μορφές κοινωνικής αναπαραγωγής και τις ψυχικές δομές, τις υποκειμενικότητες (ακόμα και τα προσωπεία) που προϋποθέτει και δημιουργεί. Ο Μαρξ είχε την ευφυΐα να αντιληφθεί ότι η καπιταλιστική σχέση «δεν δημιουργεί μόνο ένα αντικείμενο για το υποκείμενο αλλά και ένα υποκείμενο για το αντικείμενο», αλλά ποτέ δεν εμβάθυνε την ανάλυσή του για την αλλοτρίωση, την κατανάλωση και την εργατική υποκειμενικότητα (η τελευταία έννοια αναφέρεται στο γεγονός ότι το προϊόν –το παραγωγικό υποκείμενο– δεν υποτάσσεται στους νόμους της παραγωγής του). Περιορίστηκε στην ανάλυση των φάσεων της παραγωγής και της κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Αυτή η ανάλυση όμως αποτελεί το αναντικατάστατο θεμέλιο της έρευνάς μας.
(…)